door Jerry Mager
(maandag 1 juli 2013 – maandag 8 juli 2013 )
Which evil you tolerate depends on which good you pursue
– Richard Sennett (1998:55) in The corrosion of characterAn organized deception provides a clear relation to frame for the organizer but not for those who are contained. ( ) When the individual is contained by others or by himself, his consequent misalignment to the facts is likely to last longer than in the case of simple misframings, sometimes a lifetime.
– Erving Goffman (1976:338) in Frame AnalysisControl over access is decisive, and, when consolidated, will carry control over preferential treatment in distribution with it: that is, will shift ownership unambiguously to the new controlling, a new dominant, class. Here we see … the mechanism of the managerial revolution.
– James Burnham (1944:90) in The Managerial RevolutionIt is natural but wrong to assume that the results of corruption are always bad and important
– Colin Leys (2002:65) in What is the problem about corruption?
De universitaire ladenlichter Diederik Stapel is een eigentijdse postmoderne held. Hij is beroemd en krijgt alle gelegenheid daar klinkende munt uit te slaan. Tegenwoordig loont fraude in de wetenschappelijke biotoop ook, vooral wanneer het op lepe wijze wordt ge-framed, ge-market en ge-merchandised. Dat Stapel een oplichter is, betekent juist meerwaarde, hij heeft het tot zijn handelsmerk verheven en verdient er grof geld mee. Geld is het enige dat telt in de moderne wereld van de woordkramers, wonderdokters, taalverkrachters en andere beunhazen.
Stapel is een BN’er geworden die zijn naamsbekendheid grondig uitbaat en in klinkende munt omzet. Zijn ontmaskering als fraudeur maakt wezenlijk onderdeel uit van zijn act. Het is een keurmerk: authentieke boef, gewaarmerkte booswicht. Stapel heeft het academische systeem gretig getild. Hij heeft de smaak van het knollen voor citroenen verkopen stevig te pakken. Hij gaat er gewiekst mee door, in een iets andere vorm, met een ander format, professioneel en op grotere schaal.
Vermoedelijk zijn er vele kruimelfraudeurs actief in de academische wereld. De sfeer en organisatiecultuur zijn er naar. Stapel echter fraudeerde op dermate grove schaal dat het karikaturale proporties kreeg en zich leent tot profijtelijk exhibitionisme. Daarmee scoort de man nu op de Bühne van het vluchtige vertier moeiteloos een dikbelegde boterham. Immers: wie duizend euro steelt, is een deerniswekkende dief, een druiloor die de bak indraait, maar wie triljoenen laat verdampen en daarbij miljarden achteroverdrukt, die wordt op kosten van de gemeenschap in de watten gelegd en onder de bonussen bedolven. Wij betalen collectief gedwee de rekening van deze ziekelijke zotternij, in de vorm van pensioenkortingen en prijsverhogingen.
Wij leven in een tijdperk van naargeestig naakt narcisme. Stapel voelt de tijdgeest feilloos aan, speelt daar handig op in en wordt spectaculair spekkoper. Iedere sneue snob wil de slimme snoodaard in levende lijve zien, hem aanraken en wie weet, misschien nog iets van hem opsteken ook. Een hug van de hufter. Soort zoekt soort. Diederik Stapel is een king size Big-Mac-fraudeur van het universitaire junk food circuit: gewetenloos, geslepen, glad en glimlachend. Sujetten als Stapel werken als een magneet op infame impresario’s. Aasgieren en lijkenpikkers die van harte meeprofiteren van de maatschappelijke misère en morele averij. Ook Stapel heeft zich intussen verzekerd van de diensten van zo’n treurig type. Dat type helpt Diederik-de-deugniet met de framing en het zich presenteren als een moderne Tijl Uilenspiegel die het systeem vrolijk verneukt en daar grif garen bij spint. Stapel stroopt het circuit af en loopt gierend binnen.
Welke eigentijdse, commercieel-denkende, marktgerichte, universiteits-CEO zou Diederik-de-druiloor niet dolgraag inhuren?! Ze staan likkebaardend in de coulissen, te dringen met hun lucratieve contracten. Ze durven er alleen nog niet mee voor de draad te komen, want timing is in deze tak van sport cruciaal. Voor menige onderwijs-impresario, annex universiteit-uitbater, moet Stapel een aantrekkelijke money earner zijn, een begeerlijke asset, want een klantentrekker. Het moet raar lopen wanneer Stapel binnen afzienbare tijd niet opnieuw vol aan de academische bak is. Bijvoorbeeld als excellente ervaringsdeskundoloog in innovatief en winstgevend wetenschappelijk frauderen. Nog even en de eerste ondernemende innovererende universiteit prijst in haar glossy folder openlijk een Masteropleiding Vloeiend, fraai en ferm frauderen aan. Hoofdmanager curriculum: professor dr. Diederik Stapel, eredoctor en veelverdienend feestvarken honoris causa.
Waarom zouden blunderende bankiers en falende toezichthouders wel een gouden toekomst hebben, net als het graaiende gajes van allerlei ondoorzichtige pseudo-geprivatiseerde publieke instellingen die publieke diensten leveren, maar hoogopgeleide frauderende wetenschappers niet? De toezichthouders in Stapels academische wereldje zijn vergelijkbaar met de incompetente bankiers en tukkende toezichthouders van de financiële wereld, inclusief de louche luitjes van rating agencies. Het toptijdschrift Science voorop. Diederik Stapel is een belichaming van het neoliberale winner-takes-all principe. De verliezers zijn uiteindelijk wij, met ons allen. Net zoals wij de dupe zijn van stelende bankiers, graaiende woningcorporatie- en zorgmanagers en die vele andere gesjochte sjoemelaars en diefjesmaten die gretig gebruik maken van de gelegenheid die onze huidige maatschappelijke instituties en structuren bieden. Wij, met ons allen, binden deze filistijnse figuranten op het spek en het schijnt ons niet te deren dat ze zich ongans rauzen.
ramptoerisme en freak shows
Columniste Rosanne Hertzberger (NRC 15 juni 2013) vertelt vol verbazing: “Ik was laatst op een boekpresentatie waar Diederik Stapel ook was. ( ) Hij was op zijn dooie gemakje komen binnenlopen met schrijver Anton Dautzenberg, en het stomme was: er gebeurde niets. Helemaal niets. ( ) Niemand schreeuwde tegen hem, niemand probeerde hem te laten struikelen, niemand gooide een glas bier in zijn gezicht, niets. ( ) Dat je de boel zo bij elkaar kan liegen en bedriegen, dat je je collega’s, promovendi, studenten en je vakgebied in zijn geheel zoveel schade kan toebrengen en dat je dan nog steeds ongehinderd kan rondwandelen in Nederland, en naar borreltjes kunt gaan en dat je boek dan gewoon een bestseller wordt. ( ) Je zou denken dat zo iemand alles zou kwijt raken. Maar dat is niet zo. Diederik Stapel is nog steeds iemand; een Bekende Nederlander, een persoonlijkheid, een interessant karakter. Mensen vinden het bijzonder om hem in het echt te zien. Je kunt er thuis over vertellen.”
Mevrouw Hertzberger beschrijft een vorm van dat bizarre fenomeen dat ramptoerisme heet, beter nog: een moderne modaliteit van de freakshow (zie noot *1). Het verbijstert haar dat een bewezen notoire oplichter zich doodgemoedereerd tussen het klootjesvolk kan bewegen, dat zich bewonderend lijkt te koesteren in ‘s-mans succes en daar zelfs grif aan bijdraagt. Stapel bedrijft een winstgevende vorm van streaking. De freak als feestvarken. De opgestoken duimen van de bedenker van het bedotcom bedrijf World On Line zullen menigeen nog helder voor de geest staan. De beelden staan op internet. Zo ziet succes er tegenwoordig uit. Het biedt geen apetijtelijke aanblik, maar veel onthutsender is het om te bedenken hoe makkelijk mensen zich laten bedotten en manipuleren wanneer ze op hun hebzucht worden aangesproken. De affaire Ice Save is daarvan een ander sprekend voorbeeld.
In Amerika dompelen de Stapels zich onder in de wereld van de talk shows en het lezingencircuit en zij strijken er giga-gages op. Daar gaan we in Nederland ook naartoe. De optredens van kwalijke kwakzalvers en gesjeesde cliniclowns in veelbekeken praatprogramma’s, onder de schamele smoes van infotainment, zijn daar een voorproefje van.
Wanneer je er even langer bij stilstaat, is Stapel een verpersoonlijking van de alledaagse, banale vorm die kwaad bijna altijd blijkt te hebben. De buitenmodale schade die is ontstaan door de daden van een individu, zijn haast nooit te herleiden op dat individu-in-levende-lijve wanneer het zich aan ons vertoont. (more…)
vache qui fait sourire 